10 Dicembre, 2019
A- A A+

MANTICA, Francesco - Testamento

1614 gennaio 24, <Roma>

Francesco Mantica, cardinale <prete> del titolo di Santa Maria del Popolo, nomina eredi universali dei suoi beni mobili e immobili i nipoti Andrea, figlio del defunto fratello germano Pietro, e i fratelli Francesco e Germanico, abate dei Santi Firmo e Rustico, figlio del defunto fratello germano Giovanni Daniele e dispone di essere sepolto nella nominata chiesa suo titolo cardinalizio cui lascia mille scudi pro anima sua con l’obbligo di celebrare messa il giorno dell’anniversario della morte, non senza aver concesso agli stessi nipoti, ai pronipoti e ad altri legati e terreni, censi e livelli, due Uffici dei brevi; dispone, in particolare, di lasciare al suddetto abate Germanico, dottore in utroque, sia tutta la biblioteca costituita da libri di diritto civile e canonico – cui include anche quelli scritti di suo pugno e gli altri a stampa –, affinché non si alieni e rimanga proprietà della famiglia, sia gli «ornamenta» della sua camera da letto e delle sale a questa vicine, nonché il tappeto «longissimum» e tutta l’argenteria chiusa in una cassa; dispone altresì la vendita di un Ufficio dei brevi «in capite» al decano di Aquileia, il cui importo sarà devoluto per la dote della figlia del capitano di San Vito suo nipote, affinché possa contrarre matrimonio.


Originale [A], Archivio di Stato di Roma Notai del Tribunale dell'auditor Camerae, Testamenti e donazioni, not. Celso Cusani, vol. 44, cc. 120r-121v, 175r-176r.

Le sottoscrizioni sono autografe.

Cfr.: S. Feci, Biografia essenziale di Francesco Mantica, in Francesco Mantica (1534-1614). Vicende umane e vicende culturali di un giurista della Controriforma, a cura di M. Cavina, Bologna 2011, p. 10.

Il documento è introdotto nel modo che segue: «Testamentum illustrissimi et reverendissimi domini cardinalis Mantica».
A margine sinistro in corrispondenza dell’ultimo rigo: «M(arcus) Tullius de Hond.»


testo originale []

| c. 120r Iesu Christi nomine invocato. Anno nativitatis eiusdem Domini | nostri millesimo sexcentesimo quartodecimo, indictione | duodecima, die 24 mensis ianuarii, in domo seu pa|latio habitationis meae, praesentibus testibus infrascriptis | vocatis et rogatis. Ego Franciscus cardinalis Mantica in pri|mis animam meam in manus Dei, omnipotentis et mise|ricordis, quantum possum et debeo commendo et corpo|ris mei sepulturam eligo in ecclesia Beatae Mariae sem|per virginis de Populo qui est titulus meus; eique lego | scuta monetae mille quae investiantur et pro salute ani|mae meae anniversarium faciant.
Lego etiam et iure legati relinquo castrum Fontanae Bonae cum | omnibus suis pertinentiis et iure primogeniturae et | suis finibus descriptis per illustri domino Francisco | nepoti meo, ex quondam domini Ioannis Danielis fratris | consanguinei Mantica, eiusque filium Iulium Carolum | primogenitum substituo; que substitutio porrigatur | donec unusquisque vixerit et quousque eius linea per | virilem sexum et de legitimo matrimonio perdura|verit. Et si Deo placuerit, quod eius linea non | deficiat in perpetuum substituo alios primogenitos | c. 120v et si aliquando eius linea defecerit, substituo dominum Petrum | filium promogenitum domini Andreae nepoti mei, que substitutio porri|gatur de primogenito in primogenitum, donec aliquis | ex legitimo et naturali matrimonio supervixerit; et | deficiente filio primogenito ipsius Petri, succedat iure | primogeniturae Nicolaus, | vel filius primogenitus Nicolai, vel alterius primogeniti; et deficiente eius linea ad|mittatur iure primogeniturae Alexander filius dicti | Andreae; et deficiente eius linea iure primogeniturae | substituo Germanicum nepotem meum et abbatem, nisi | gradus ordinis su<s>ceperit, ita ut uxorem ducere non | possit ex dispentatione Romani pontificis in eodem | castro substituo filium primogenitum domini Ludovi|ci Thealdi legitimum et naturalem et de legitimo | et naturali matrimonio procreatum.
Praeterea iure legati relinquo domino Andreae filio quondam Petri | fratris mei germani terrenum situm in territorio Merlanae | et livellum seu censum annuum debitum a communi | ville Papiae et quodcunque terrenum situm in loco | vicino Merlanae.
Praeterea relinquo iure prelegati dicto Alexandro offi| c. 121r cium seu equitatum Sancti Petri in Capite suo iure liberi, de quo | possit disponere ad libitum, posteaquam ad legitimam aetatem pervenerit. Item et domino Ludovico Thealdo qui etiam possit libere disponere | de cavaleratu quod est in capite eius filii.
Haeredes autem universales instituo in omnibus bonis mobilibus | et immobilibus, iuribus et actionibus perillustres dominos | Andream filium quondam Petri, fratris germani, et dictum per|illustrem dominum Franciscum et dominum Germanicum, | abbatem Sancti Firmi et Rustici, nepotes ex quondam Daniele | fratre germano, ita ut succedant in stirpes et non | in capita; prout fuit decisum in Rota coram | cardinali Blanchetto tunc temporis Rotae auditore. Necnon in bonis sitis in territorio Sancti Cansiani | et locis vicinis quae exiguntur nomine meo a nobili | domino Ioanne Baptista Fenicio capitaneo de Viti et meo ne|pote ex sorore et in domibus sitis in Portusnaonis | et aliis redditibus vicinis.
Praeterea volo quod ex locis emptis nomine meo a dicto | capitaneo Fenicio a dominis Popaitis constituatur | ius patronatus in ecclesia Sancti Martii et pro sa| c. 121v lute animae meae qualibet hebdommada, die veneris non im|pedita, dicatur missa; et si fuerit impedita in aliam | diem proximam transferatur et beneficium simplex | constituatur et per presbyterum substitutum missa | dicatur et beneficium a Germanico abbate possit | cum dispensatione Romani pontificis obtineri.
Praeterea libros meos, qui appellantur textus iuris civilis | et iuris canonici et Concilium Tridentinum per crucem | signatos vel per litteras mercantiles obsignatos, relin|quo eidem nepoti meo Germanico abbati, ita ut nunquam | ab eo possint alienari, sed remaneant in familia apud | eum qui fuerit doctor iuris civilis, et canonici.
Item eidem abbati et nepoti relinquo iure legati omnes | alios libros iuris civilis et canonici impressos et | manu mea scriptos et presertim Consilia et decisio|nes Rotae et Responsa manu quondam Emilii Florii con|scripta, cum summariis manu mea conscriptis; | quae Consilia et decisiones et Responsa paucis | exceptis sunt ligata.
Item eidem Germanico abbati nepoti meo iure prelegati | relinquo ornamenta camerae in qua dormio.
| c. 175r Item omnia argentea quae s[u]nt in capsa reclusa et in usu | quotidiano exposita eidem domino Germanico nepoti meo relinquo.
Item ei relinquo ornamenta salae vicinae huic camere et | tappetum quod est longissimum.
Item iure legati dispono quod post mortem meam illi|co vendantur cavaleratus Sancti Pauli, qui est in ca|pite Francisci, et duo Officia brevium in eodem | capite conscripta pro dote sororis ipsius Francisci ut in conti|nenti possit nubere.
Item volo quod post mortem meam Officium brevis, quod | est in capite decani Aquileiensis, in continenti | vendatur; et pecuniae huius Officii designentur | pro dote filiae capitanei Sancti Viti, nepotis mei, | ut nubere possit. Item volo quod vendatur cavaleratus pius quod | est in capite eiusdem decani Aquileiensis, | pro augumento ipsius dotis dictae filiae capitanei Sancti Viti.
Item relinquo commissarios meos et executores | illustrissimum et reverendissimum dominum cardinalem Aldobrandinum, | c. 175v et illustrissimum et reverendissimum dominum cardinalem Dolfinum et illustrissimum | et reverendissimum dominum cardinalem Mellinum qui pro arbi|trio possint satisfacere familiaribus meis et | palafernis et alis inferioribus.
Ijo Francesco cardinale Mantica subscripsi | manu propria.
Io dominus Michele Ghislieri romano de Chierici Regolari di San Silvestro | in Monte Cavallo fui presente a quanto di sopra.
Io Lorenzo Marcello da Velletri fui presente a | quanto de sopra.
Io Martio Malacrida da San Vito nel | Friuli fui presente a quanto di sopra.
Io Biasio Betti de Catigliano de Chierici Regolari fui presente a | quanto di sopra.
Io Honofrio Spinola romano fui presente a | quanto di sopra.
Io Hortentio Marcelli da Velletri fui presente a | quanto di sopra.
Io Giovanni de Sanctis di Viterbo fui presente a quanto di sopra.
Deinde idem illustrissimus dominus Franciscus cardinalis Mantica coram suprascriptis | c. 176r testibus meque etc. dixit et declaravit suam intentionem et | voluntatem talem esse in institutione haeredum | suorum praedictorum universalium hoc modo videlicet: | instituo haeredes meos universales, suprascriptos | perillustres dominos Andream filium quondam Petri fratris mei germani | ac Franciscum et Germanicum abbatem Sancti Firmi | et Rustici nepotes meos ex quondam Danieli fratre | meo germano, ita ut succedant in capita | et non in stirpes.
Io domino Michele Ghislieri soprascritto fui presente a quanto | di sopra manu propria.
Io Lorenzo Marcelli supradetto fui presente a quanto di | sopra.
Io Martio Malacrida soprascritto fui presente | a quanto di sopra.
Io Biasio Betto sopradetto fui presente a quanto di sopra.
Io Honofrio Spinola romano fui presente quanto di | sopra.
Io Hortentio Marcelli supradetto fui presente a quanto | di sopra.
Io Giovanni de Sanctis sopradetto fui presente a quanto di sopra.